Παρέμβαση στη βιβλιοπαρουσίαση του Πανηγυρικού Τόμου για τον Ιωάννη Καποδίστρια με τίτλο «Διεθνείς Θεσμικές και Πολιτικές Προσεγγίσεις»
Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για μένα η πρόσκληση να σχολιάσω τον Πανηγυρικό Τόμο που ειναι αφιερωμένος στον Ιωάννη Καποδίστρια και εκδόθηκε από το Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών Καθηγητού Ηλία Κρίσπη και Δρ. Α. Σαμαρά-Κρίσπη και τις Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΛΙΑ. (Ο τίτλος είναι «Διεθνείς Θεσμικές και Πολιτικές Προσεγγίσεις»)
Όταν ο Πανηγυρικός αυτός τόμος έπεσε στα χέρια μου θεώρησα ότι πρόκειται για μια ακόμα βιογραφία, μια περιγραφή της ζωής και του Έργου του Ιωάννη Καποδίστρια. Έχω διαβάσει ή έχουν υποπέσει στην αντίληψη μου εξαιρετικά βιβλία και καταπληκτικές εκδόσεις για τον Ιωάννη Καποδίστρια. Με έκπληξη μου όμως διαπίστωσα ξεφυλλίζοντας το, ότι το βιβλίο αυτό είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Περιλαμβάνει 25 ξεχωριστά άρθρα από διακεκριμένους συγγραφείς (ακαδημαϊκούς, εκπαιδευτικούς, διπλωμάτες, στρατιωτικούς κα.) που καλύπτουν αναλυτικά όλο το έργο του Πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος σε όλους τους τομείς δραστηριότητος του. Πρόκειται για ένα μοναδικής αξίας Τόμο που πρέπει να αποτελέσει σημείο αναφοράς για όλους όσους ασχολούνται ή απλά επιθυμούν να πληροφορηθούν όχι μόνο για τη ζωή και το έργο του Καποδίστρια αλλά και για όσους αναζητούν την αρχή και τις ρίζες της δημιουργίας του Ελληνικού κράτους και των θεσμών του, όπως η Εξωτερική Πολιτική, οι Ένοπλες Δυνάμεις, η Παιδεία κλπ, που όλα ιδρύθηκαν ή δημιουργήθηκαν από τον Ιωάννη Καποδίστρια.
…Όπως αναφέρεται και στο βιβλίο ήταν αποφασισμένος να στηρίξει την επανόρθωση της Ελλάδος στην Εργασία και την στοιχειώδη εκπαίδευση. Ήταν ένας έμπειρος και ικανότατος δημόσιος λειτουργός που ήξερε πολύ καλά τι χρειάζεται ένα κράτος για να λειτουργήσει. Οι Ελβετοί συνεχίζουν να τιμούν και να γιορτάζουν το έργο του και το ρόλο του στη δημιουργία του Κράτους τους. Το Ελληνικό κράτος απλά δεν υπήρχε……Δεν υπήρχε πραγματικός και ουσιαστικός διοικητικός ιστός. Συνεπώς ο Καποδίστριας ανελάμβανε Κυβερνήτης σε μια χώρα, καθόλου ευρωπαϊκή, με μια αποκλειστικά ανατολίτικη νοοτροπία, όπου έπρεπε να οργανωθούν ή να κτιστούν από την αρχή όλοι οι θεσμοί αλλά και τομείς διακυβέρνησης. Και αυτό έκανε. Ασχολήθηκε με όλους τους τομείς με προτεραιότητα βέβαια τους παράγοντες εθνικής ισχύος, τη εξωτερική πολιτική, τη θέσπιση των νόμων και την επιβολή κράτους δικαίου, τις ένοπλες δυνάμεις, την εκπαίδευση και την διοίκηση της χώρας.
Το βιβλίο αυτό περιγράφει οργανωμένα και συστηματικά με τα ανεξάρτητα κεφάλαια γραμμένα από τους ειδικούς , αλλά και με κριτική προσέγγιση όλη αυτή τη δραστηριότητα σε όλους τους τομείς……Αυτή είναι η ανάγκη την οποία καλύπτει αυτός ο Πανηγυρικός τόμος. Συνεπώς είναι ένα βιβλίο αναφοράς, ένα Reference book, για όποιον θέλει να μελετήσει τον Καποδίστρια και το έργο του στο σύνολο του ή αποσπασματικά.
Ξεχωριστό κεφάλαιο αναφέρεται στην Οργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων που πρώτος αυτός προσπάθησε να δημιουργήσει. Σαν στρατιωτικός και με την εμπειρία που έχω μετά από τόσες δεκαετίες θαυμάζω τον Καποδίστρια ολοένα και περισσότερο. Γνώστης των Ευρωπαϊκών δομών προσπάθησε να εξαναγκάσει την Ελλάδα και τις όποιες Ένοπλες δυνάμεις της να κάνουν άλματα αιώνων και να φθάσουν στο επίπεδο των Ευρωπαϊκών δυνάμεων. Το κενό ήταν χαώδες. Οι Τοπικοί οπλαρχηγοί, πολέμαρχοι, αρχιληστές, ή απλά επικεφαλής της παρέας των ενόπλων του χωριού τους, έπρεπε να ενσωματωθούν σε ένα οργανωμένο σύνολο με ιεραρχία και πειθαρχία στηριγμένη σε νόμους, διατάξεις και κανονισμούς. Η στρατιωτική στολή με διακριτικά βαθμών και ο ιεραρχικός αλλά κρατικός μισθός αποτελούν βασικά συστατικά της στρατιωτικής ιεραρχίας, πειθαρχίας και συγκρότησης. Και αυτά ήταν τα πρώτα μελήματα του. Οι Ευρωπαίοι είχαν αιώνες εγκαθιδρυμένης κρατικής δομής και κυριαρχίας πίσω τους. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι οι Γαλλικές σημαίες των Συνταγμάτων του Πεζικού που αποτελούσαν το Βασιλικό Στρατό της Γαλλίας πριν από την Γαλλική Επανάσταση στον 17 και 18ο αιώνα έγραφαν ξεκάθαρα πέρα από τα σύμβολα τους «Πειθαρχία - Υποταγή στο Νόμο». Στην Ελλάδα ο κάθε καπετάνιος είχε το μπαϊράκι του και αυτό ‘έπρεπε να αλλάξει. Το έργο αυτό δηλαδή η δημιουργία ολοκληρωτικής νοοτροπίας υποταγής στους νόμους του κράτους για τους στρατιωτικούς και όχι κατά προτίμηση, είναι αν όχι αδύνατο στη διάρκεια μιας ζωής, τουλάχιστον όμως εξαιρετικά δύσκολο και απαιτεί σκληρές και αλύπητες μεθόδους επιβολής πειθαρχίας αδιανόητες σήμερα αλλά πολλές φορές ακόμα και τότε. Ο περίφημος βρετανικός στρατός του Γουέλινγκτον και ο πρωσικός στρατός του Φρειδερίκου του Μεγάλου και των διαδόχων του είχαν δυο βασικές ποινές για την επιβολή της πειθαρχίας που τις επέβαλλαν συνήθως χωρίς κανένα δισταγμό: μαστίγωμα ή κρεμάλα. Οι Γάλλοι είχαν διαφορετική προσέγγιση γιατί ήταν στρατός πολιτών αλλά και πάλι η πειθαρχία ήταν αυστηρότατη. Στην Ελλάδα πειθαρχία δεν υπήρχε. Όλοι υποτάσσονταν απλά κατά περίπτωση στη θέληση του ισχυρότερου καπετάνιου που συνήθως ήταν και ο ικανότερος κι αγριότερος πολεμιστής.
…Μαζί με τις προσπάθειες (απέλπιδες θα έλεγα στην αρχή) για τη δημιουργία Τακτικού Ελληνικού στρατού, δημιούργησε τη Παραγωγική Σχολή δημιουργίας στελεχών δηλαδή τη Σχολή Ευελπίδων πριν ακόμα από το Πανεπιστήμιο. Στη Γαλλία ο Ναπολέων δημιούργησε την Πολυτεχνική Σχολή νωρίτερα από την Σχολή Ευελπίδων (Σαιν Συρ) γιατί η Γαλλία διέθετε ήδη στρατιωτική κουλτούρα από μικρότερες στρατιωτικές σχολές και χρειαζόταν κατά προτεραιότητα επιστήμονες μηχανικούς. Στην Ελλάδα οι απαιτήσεις ήταν αντίστροφες. Ο Καποδίστριας χρησιμοποίησε τον οργανισμό της Ecole Polytechnique για να συντάξει τον οργανισμό της ΣΣΕ. Το Πανεπιστήμιο και κυρίως το Πολυτεχνείο στηρίχθηκαν σ αυτή την εμπειρία και οργανώθηκαν στη συνέχεια.
Παρενθετικά αναφέρω ότι αυτό ακριβώς προσπαθούμε συνειδητά να μιμηθούμε τα τελευταία χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση 200 χρόνια μετά. Πριν από τη δημιουργία στρατιωτικής ταυτότητος για ένα οργανισμό όπως και για μια χώρα, πρέπει να δημιουργηθεί στρατιωτική ακαδημαϊκή ταυτότητα. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε τώρα στην ΕΕ, βασισμένοι στη λογική του Κυβερνήτη. Αν η ΕΕ πρόκειται να αποκτήσει στρατιωτική ταυτότητα για ένα οποιουδήποτε μεγέθους Ευρωπαϊκό στρατό (και αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση) απαιτείται να δημιουργήσει πρώτα στρατιωτική ακαδημαϊκή ταυτότητα και με γνώμονα αυτό κινείται εδώ και καιρό το Ευρωπαϊκό Κολλέγιο Ασφάλεια και Άμυνας. (ESDC).
Το έργο λοιπόν του Καποδίστρια δεν έχει ολοκληρωθεί και η μελέτη των όσων οραματίστηκε και προσπάθησε να υλοποιήσει πρέπει να συνεχισθεί σε βάθος. Και σε αυτό συνεισφέρει αυτό το βιβλίο. Επιστημονική συγκεκριμένη και εμπεριστατωμένη μελέτη του έργου ενός μεγάλου ανδρός που οραματίστηκε μια νέα, σύγχρονη και υπέροχη Ελλάδα. Μελετώντας το έργο του ίσως βρούμε στοιχεία του οράματος του που δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμα και πιθανόν ήρθε η ώρα να προσπαθήσουμε να τα υλοποιήσουμε τώρα.
Αυτό δυστυχώς που δεν κατάλαβε ο Κυβερνήτης ήταν ότι ο πολιτικός πολιτισμός και η αίσθηση του Κράτους δικαίου και της νομιμότητας στη Ελλάδα δεν είχε καμιά σχέση με την ευρωπαϊκή πολιτική κουλτούρα στην οποία ο Κυβερνήτης ήταν συνηθισμένος….Δυστυχώς αυτό δεν το συνειδητοποίησε ο Κυβερνήτης, έχασε τη ζωή του για κάτι που μπορούσε να αποφευχθεί ή να εμποδιστεί και η Ελλάδα έχασε μια μοναδική ευκαιρία να χτισθεί από την αρχή σωστά σαν ευρωπαϊκό κράτος της εποχής και να καλύψει το πολιτικό, πολιτιστικό και οικονομικό κενό από την Ευρώπη που της είχε επιβάλλει η Τουρκοκρατία.
Συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές του Πανηγυρικού Τόμου, πρόκειται για μια μοναδική και εξαιρετική δουλειά!!!
